Programma 4. Klimaat, energie en openbare ruimte

We werken aan de volgende doelstelling(en):

• Oss reduceert CO2 emissie met 49% in 2030 in vergelijking tot 1990 (aanpassing naar boven van deze doelstelling naar 55% CO2 emissie-reductie -met daaraan gekoppeld aanpassing van RES-opgave- is aanstaande)
• Energietransitie: wij realiseren ons deel van het RES-bod:

• Besparing 11% in 2030 in vergelijking tot 2017
• Grootschalige opwekking: 0,93 PJ duurzame energie in 2030, restant RES opgave 0,514 PJ  vergund in 2025
• Volledig energieneutraal in 2050

• Oss realiseert 7.500 aardgasvrije bestaande woningen in 2030 en is volledig afgekoppeld van het gasnet in 2050

De komende jaren wordt de monitoring van deze doelstellingen verder uitgewerkt o.a. door het opstarten van de CO₂ prestatieladder.

De realisatie van de doelstellingen van het programma Energietransitie wordt zoveel mogelijk op projectbasis/programma-onderdeel gemeten en bewaakt. De beschikbare cijfers lopen 1 tot 2 jaar achter. Voor de verschillende onderdelen levert dit het volgende resultaat op:

• Besparing ; op grond van de meest recente meting door CE Delft uitgevoerd nam het energieverbruik tussen 2017 en 2020 met ruim 10% af; deze daling is vrijwel geheel toe te schrijven aan onderdeel mobiliteit als gevolg van COVID-19 effecten. Bij de onderdelen werken en wonen bleef het energieverbruik in deze periode gelijk dan wel nam het licht toe.
• Grootschalige duurzame opwek ; vooral als gevolg van de groei van zonnepanelen op grote daken is de opwek tussen 2017 en 2020 substantieel toegenomen. Oss wekte in 2017 2,4% van haar energievraag lokaal op en in 2020 5,4%.
• Warmtetransitie (7.500 woningen); in 2022 zijn we gestart met de uitvoering van de warmte-transitie in de wijk Schadewijk en de kern Herpen. Er zijn nog niet direct woningen aardgasvrij gerealiseerd als gevolg van onze activiteiten.

• In 2022 is een groot aantal acties gerealiseerd in het kader van het Uitvoeringsprogramma Energiebesparing 2019-2023. Het betreft o.a.:
  • Keukentafelgesprekken
  • Duurzaamwonen Spreekuur (Brabant Woont Slim)
  • Energieadvies op maat (Brabant woont Slim)
  • Voucheracties energiebespaarmiddelen
  • Warmtewandelingen
  • Energiebespaarbeurs
  • Duurzaamheidslening
  • ECO energiecoöperatie
  • **Inkoopactie hybride warmtepomp
  • ** Isolatieactie collectieve inkoopactie 2022
  • Informatieavonden
  • VvE actie (VTCB)
  • Adviserend toezicht energiebesparingsplicht bedrijven
  • Verduurzaming industrieterrein Moleneind Landweer (inclusief klimaatadaptatie)
  • Aanpak Energie-armoede (Klusbus, energiebespaarboxen)
  • Deelname aan RES
• Daarnaast hebben we de meerjarencampagne "Oss schakelt door" in 2022 versterkt doorgezet en naast "Wonen" uitgebreid met het onderdeel "Werken". In hoeverre deze activiteiten een bijdrage hebben geleverd aan de doelstelling om 11% energie te besparen in 2030 ten opzichte van 2017 is niet aan te geven. De cijfers tot en met 2020 tonen een als gevolg van de COVID-19 epidemie vertekend beeld (10% besparing als gevolg van een grote afname aan mobiliteit). Gelet op het toenemend elektriciteitsverbruik voor verwarming als gevolg van de stijgende aardgasprijzen en elektriciteitsvraag vanuit vervoer blijft naar verwachting de doelstelling van 11% netto besparing ambitieus.  
• Eind 2022 zijn we gestart met de voorbereidingen voor het Uitvoeringsprogramma Energiebesparing 2023-2026. In dit nieuwe programma zal naast doelgroepgericht aanpak ook sprake zijn van aansluiting bij de wijkgerichte aanpak in het kader van de warmtetransitie.
• Op 28 januari 2021 heeft de gemeenteraad besloten om onze voor 2030 resterende RES-energieopgave te gaan realiseren door middel van windmolens in de Geffense en Lithse polder. En dus niet (ook) door grote zonnevelden in deze polder en/of door windmolens op Stijbeemden. Daarbij gaat de gemeente zich maximaal inspannen om de afstand van de bebouwde kommen tot de windmolens zo groot mogelijk te laten zijn, met als uitgangspunt 2 kilometer. Als dat laatste niet mogelijk blijkt, gaat de gemeenteraad zich nader beraden. Dat kan ook betekenen dat gekeken wordt naar mogelijkheden voor invulling van 50 hectare zonnevelden buiten de Geffense en Lithse polder. Om een goed beeld te hebben van de werkelijke restopgave is deze opnieuw berekend per 1 januari 2022.
• In januari 2022 heeft herijking van de resterende RES-opgave plaatsgevonden. Deze herijking heeft geleid tot  een resterende opgave van 0,514 PJ. In 2022 is verder op basis van de bestuursovereenkomst die is gesloten door ministerie van EZK, provincie Noord-Brabant, gemeente 's-Hertogenbosch en de gemeente Oss opgestart met de inrichting van een projectteam en de voorbereidingen voor de fase van Ontwerpend Onderzoek en de MER. Het participatieproces is door middel van het organiseren van een drietal bijeenkomsten in Oss verder ingevuld. De kansen en waarden die tijdens die proces zijn opgehaald worden in het Ontwerpen Onderzoek meegenomen. Eind 2022 zijn de eerste ontwerpateliers ingevuld en is het geselecteerde bureau opgestart met de MER-procedure.
• Na 2 jaar wachten heeft de Raad van State begin 2022 uitspraak gedaan over windpark Elzenburg/de Geer. In 2022 is de tekortkoming in het bestemmingsplan hersteld. Vervolgens zijn door belanghebbenden nieuwe zienswijzen ingediend. We zijn in afwachting van besluiten van de Raad van State op deze zienswijzen. We verwachten een voor het project positief besluit van de Raad van State zodat alsnog zo snel mogelijk invulling kan worden gegeven aan het besluit van de gemeenteraad hierover van 27 juni 2019. Dit is van substantieel belang voor de opwekkingsopgave. Maar ook financieel, niet alleen voor de gedane voorinvestering maar ook voor de voeding van het Duurzaamheidsfonds dat is bedoeld om de energietransitie in Oss mede te financieren.
• In 2022 is het eerste grote zonneveld aan de Munlaan vergund. Realisatie hiervan is aan de orde zodra de Raad van State een uitspraak heeft gedaan over de voorliggende zienswijzen.
• Ook de gerealiseerde SDE+ zon-op-dak projecten van bedrijven leveren een wezenlijke bijdrage aan de energieopwekking. We gaan door met het stimuleren van bedrijven die nog geen zonnedaken hebben om daartoe over te gaan. Met de Nota Grootschalige opwekking van zonne-energie en de bijstelling op basis van evaluatie is in juni van dit jaar het kader geschetst voor nieuwe zonne-energie projecten. Primaire landbouwgrond komt niet in aanmerking, reststroken en gemengde gronden wel. We werken mee aan initiatieven voor de rioolwaterzuivering, de geluidswal in Herpen en enkele parkeerplaatsen. Enexis echter heeft aangegeven dat de aansluitmogelijkheden van grote energieprojecten de komende jaren problematisch zijn. Deze netwerkproblematiek zal een rem zetten op nieuwe initiatieven.
• De Transitievisie Warmte is eind 2021 vastgesteld. Hiermee geven we een eerste richting aan de aanpak van het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving in onze gemeente. In 2022 hebben we een begin met de uitvoering gemaakt in de vorm van het leggen van contacten in de wijk Schadewijk en de kern Herpen en het opzetten en uitwerken van een plan van aanpak voor de realisatie van Wijkuitvoeringsplannen. Daarbij werken we intensief samen met in het bijzonder de woningcorporaties die als trekker in dit transitieproces kunnen fungeren. We zien dat de woningcorporaties deze trekkersrol oppakken en hun woningbestand zeer kritisch doorlichten op verduurzamingsopties. O.a. als gevolg van dit proces is in de Schadewijk besloten om een deel van de bestaande huurwoningen (ruim 200 woningen)  niet te verduurzamen maar deze te slopen en nieuwbouw te plegen.
• We zien in het kader van deze transitie veel experimenten en innovaties ontstaan die Oss kunnen helpen om deze transitie op gang te brengen. We volgen deze ontwikkelingen nauwgezet.  
• Met ons energiebesparingsprogramma leggen we de link met de warmtetransitie door in te steken op reductie van het gasgebruik o.a. door het stimuleren van ander gedrag, isoleren en duurzame alternatieven voor verwarming op aardgas. Daarbij zetten we erop in om beweging te creëren bij individuele eigenaren en gebruikers van gebouwen. Waarbij we aanhaken op bestaande initiatieven gericht op energiebesparing en faciliteiten bieden om stappen te zetten naar minder gasgebruik. Het bedrijfsleven nemen we daarin mee. Het Klimaatakkoord verwacht een planning voor een wijkgerichte aanpak tot 2030. We hebben gekozen voor een stapsgewijze aanpak, te beginnen in 2022 met 1 wijk en 1 kern, waarbij we voortbouwen op opgedane ervaringen. Daarmee zorgen we ook voor de flexibiliteit om tevens in te spelen op nieuwe inzichten. Vervolgens bepalen we jaarlijks of en welke wijk(en) we vervolgens aanpakken. Dat vraagt telkens ook afwegingen van financiën en capaciteit.
• Voor de verduurzaming van ons eigen vastgoed is het beleid in 2022 bijgesteld en extra middelen (€ 4.000.000) ter beschikking gesteld om de verduurzaming van eigen en maatschappelijk vastgoed te versnellen.
• Om onze doelstellingen te kunnen realiseren, was extra geld en personele capaciteit nodig. In 2022 is door het Rijk een begin gemaakt met het ter beschikking stellen van extra middelen voor uitvoering het Klimaatakkoord op lokaal niveau (bijdrage van € 536.000). Daarnaast heeft  het Rijk een bijdrage toegekend om de problematiek van Energie-armoede aan te pakken in de vorm van concrete maatregelen, het budget hiervoor bedraagt € 1.700.000. Voor energiebesparing in de vorm van isolatie is een bijdrage toegekend van € 300.000 uit het Nationaal Isolatie Programma.  
• De onzekerheid over de realisatie van windpark Elzenburg/de Geer betekent dat het ongewis is of en zo ja in welke mate wij nog mogen rekenen op vergoeding van de gedane voorinvestering en middelen uit het Duurzaamheidsfonds waar wij eerder vanuit zijn gegaan.
• Voor wat betreft de personele capaciteit zijn we geslaagd in het aantrekken van vier nieuwe medewerkers die grotendeels actief zijn op het terrein van de warmte-transitie. Deze medewerkers zijn in de loop van 2022 ingestroomd en zijn opgestart met de realisatie van de uitvoering van de Transitievisie Warmte in de vorm van twee WijkUitvoeringsPlannen (Schadewijk en Herpen).